Vroeger was het alleen mogelijk om zwart-wit foto’s te maken. Pas later kwam de mogelijkheid om kleurenfoto’s te maken. In het digitale tijdperk worden er in verhouding maar weinig zwart-wit foto’s gemaakt. Dat is eigenlijk wel jammer, want zwart-wit foto’s zijn tijdloos.
Bij zwart-wit foto’s spelen contrasten vaak een hoofdrol, maar mooie zwart-wit foto’s kunnen ook gemaakt worden tijdens bijvoorbeeld nevelige omstandigheden. De zwart-wit foto is echt niet saai, maar creëert een heel eigen sfeer en gevoeligheid. Kleur kan je niet meer afleiden en je hoeft geen mooi weer of veel licht te hebben om hele mooie sfeervolle zwart-wit foto’s te maken.
Om een goede zwart-wit foto te maken moet je natuurlijk ook weer oefenen door veel foto’s te schieten. Ook kun je door middel van al eerder gemaakte kleurenfoto’s kijken wat voor soort foto’s geschikt zijn in zwart-wit.
Dit kun je doen door al gemaakte foto’s op je computer in zwart-wit om te zetten en kritisch te bekijken. Dit zal je helpen om goede onderwerpen te vinden om zwart-wit foto’s van te maken.
Zo kun je erachter komen dat portretfotografie zich uitermate leent voor zwart-wit fotografie en een zonsondergang beslist niet. Bij de portretten kun je zien dat de lijnen in een gezicht duidelijker worden en oneffenheden juist minder op vallen, het gezicht wordt daardoor levendiger. Bij de zonsondergang zijn de kleuren van de zonsondergang juist heel belangrijk voor het resultaat op je foto.
Er zijn camera’s die de keuzemogelijkheid hebben om ook in zwart-wit te fotograferen. Deze mogelijkheid geeft echter veel minder flexibiliteit bij het later bewerken van de foto’s omdat een zwart-wit foto veel minder informatie vastlegt.
Je hebt die mogelijkheid dus eigenlijk helemaal niet nodig, want je kunt immers je foto eerst in kleur nemen en op je computer omzetten in zwart-wit. Nog een extra punt is dat een kleurenfoto veel meer mogelijkheden heeft bij de bewerking van de foto.
Foto maken in RAW of JPEG
RAW
Als jouw camera de mogelijkheid heeft om foto’s in RAW te maken is dat een goede optie. RAW biedt je meer mogelijkheden en controle over de uiteindelijke afbeelding.
Al heeft je camera de mogelijkheid om hem op zwart-wit fotograferen in te stellen, biedt de gemaakte zwart-wit foto bij het bewerken van de foto veel minder mogelijkheden dan bij een kleurenfoto. Denk daar dus goed over na. In veel gevallen zal de voorkeur gaan naar het nemen van een kleurenfoto.
RAW-bestanden moeten natuurlijk altijd nog wel later worden bewerkt op de computer. Voor meer informatie over RAW zie artikel “Fotograferen in RAW of JPEG-formaat, wat is het best?”.
Heb je niet de mogelijkheid om met je camera in RAW te fotograferen ook geen nood, in JPEG kun je ook hele mooie foto’s maken in zwart-wit.
JPEG
Ook nu geldt weer dat al heeft je camera de mogelijkheid om in zwart-wit te fotograferen, bij het bewerken van de foto’s je meer mogelijkheden hebt als je kleurenfoto’s maakt.
Als je kleurenfoto’s in JPEG neemt kun je met het bewerken van de foto’s gebruik maken van de afzonderlijke RGB-kanalen. (RGB staat voor rood, groen en blauw). Hiermee kun je contrasten op basis van een kleur versterken.
Bij een zwart-wit foto is het niet mogelijk om de RGB-kanalen afzonderlijk te gebruiken.
Tonen, contrasten en licht
Onze ogen nemen alles waar in kleur. Als je een goed onderwerp voor een zwart-wit foto wilt hebben moet je proberen de wereld te zien in grijstinten. Vraag jezelf af of er genoeg verschillende tinten en tonen zijn zodat je zwart-wit foto interessant wordt. Let daarbij op contrasten, schaduwen, lichtinval, etc.
Contrasten in tonen zijn heel belangrijk bij de fotografie en zeer zeker bij zwart-wit fotografie. Contrasten hebben grote invloed op de stemming en sfeer op de foto. De keuze van het onderwerp is hierbij belangrijk.
De kwaliteit van het licht en de richting is ook belangrijk, zij beïnvloeden de contrasten op de foto. Direct zonlicht geeft diepe schaduwen die een sterk contrast leveren op de foto. Bij foto’s die later op de dag met zonlicht worden genomen geeft de lage zon weer langere schaduwen. Het contrast is dan wat minder maar de lange schaduwen kunnen wel weer een speciaal effect hebben en er voor zorgen dat je een interessante foto krijgt.
De stand van de zon ten opzichte van het te fotograferen onderwerp is ook belangrijk. Heb je als fotograaf de zon in de rug dan krijgt de foto een gelijkmatige belichting, nadeel is dat de foto dan een vlak beeld geeft.
Mistig weer en nevel kun je ook gebruiken bij zwart-wit fotografie. Al zullen mist en nevel de contrasten verlagen, maar het kan de zwart-wit foto wel een romantische sfeer geven.
Je moet bij mist en nevel wel opletten dat de onderwerpen dichtbij zwaardere tonen hebben dan de onderwerpen veraf. Dus gebruik dit vaste gegeven op de juiste manier bij het maken van je compositie.
Onderwerpen
Kies een goed onderwerp uit wat zich uitstekend leent voor een zwart-wit foto. Portretten en landschappen zijn goede onderwerpen voor zwart-wit afbeeldingen. Een portret ziet er zoals al eerder genoemd vaak levendiger uit in zwart-wit. Je wordt niet afgeleid door kleuren, hierdoor zal het karakter van de persoon en de expressie beter worden weergegeven.
Bij landschappen is de compositie heel belangrijk. Zorg dat je een centraal punt hebt van waaruit je de compositie gaat creëren. Maak hierbij gebruik van onder andere je voorgrond, grafische vormen en lijnen. Een donkere dreigende lucht kan ook heel veel sfeer brengen in de zwart-wit foto. Je hoeft dus voor zwart-wit fotografie echt geen mooi weer te hebben.
Oog voor detail kan ook mooie plaatjes opleveren. Een terugkerend patroon in bijvoorbeeld architectuur of een voorwerp met interessante texturen kan hele mooie zwart-wit foto’s opleveren. Kortom, als je goed om je heen kijkt zie je genoeg onderwerpen en mogelijkheden voor de zwart-wit fotografie.
ISO
Bij zwart-wit fotografie gebruik je vaak een lage ISO. Je kunt zwart-wit fotografie dan ook toepassen bij alle lichtomstandigheden. Dus ook bij slechtere weertypen. Op schaduwrijke en schemerige dagen kun je vaak de mooiste zwart-wit foto’s maken.
Over- en onderbelichting
Bij de zwart-wit foto gaat het vooral om contrasten vastleggen. Dit kun je natuurlijk ook doen aan de hand van overbelichting en onderbelichting.
Over- en onderbelichting krijg je door bijvoorbeeld in het donker een onderwerp te kiezen wat verlicht wordt door één lichtbron. Een deel van het onderwerp is zichtbaar en overbelicht, het andere deel is zwart (onderbelicht). Op een zwart-wit foto kan dit een heel mysterieus artistiek verantwoord effect geven.
Tegen het licht in een foto maken kun je natuurlijk ook. Op je foto krijg je silhouetten van je onderwerp te zien.
Zwart-wit fotografie met één kleur
Het is mogelijk als je je foto in kleur maakt om bij de bewerking van je foto één kleur te behouden. Je kunt een onderwerp op je foto hiermee extra aandacht geven. Deze mogelijkheid heb je in de meeste fotobewerkingsprogramma’s. Je geeft aan welk deel van de foto je door middel van kleur (RGB-kanaal) meer aandacht wilt geven.
Gebruik je Lightroom dan kun je de kleurenfoto heel makkelijk omzetten naar zwart-wit. Maar bij Lightroom heb je ook nog een mogelijkheid om je kleurenfoto om te zetten naar zwart-wit foto door middel van kleurenverzadiging.
Bij de kleurenverzadiging van Lightroom kun je aan de hand van acht kleuren je foto aanpassen in plaats van drie kleuren (RGB). Wil je een bepaald onderdeel in je foto met kleur meer aandacht geven dan kun je dit resultaat krijgen door één van de acht kleuren te behouden.
Conclusie
Zwart-wit fotografie is een nieuwe uitdaging om mooie sfeervolle foto’s te maken. Het vereist een andere kijk op het onderwerp en natuurlijk moet je veel plaatjes schieten om de invloeden en effecten van licht, schaduw, contrasten etc, te leren kennen.
Maar als je het onder de knie hebt kun je prachtige gevoelige sfeervolle foto’s vastleggen.
